Άρθρο του Χαράλαμπου Χειμμαριού,
Προέδρου του Συλλόγου Μονίμων Υπαλλήλων Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης
Φωτογραφία: Νώντας Στυλιανίδης
Η δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα δεν ξεκινάει με τους καλύτερους οιωνούς.
Το - κατά γενική ομολογία - τέλος εποχής της μεταπολίτευσης δε συνοδεύεται από μια ανάλογα αισιόδοξη αρχή. Αποκαλύφθηκαν με τρόπο εξαιρετικά οδυνηρό η παθογένεια και τα σαθρά θεμέλια στα οποία βασίστηκε το σύστημα με αποτέλεσμα να καταρρεύσει σα χάρτινος πύργος. Οι περίφημες αυτορρυθμίσεις της αγοράς δεν λειτούργησαν, ενώ η ευημερία με δανεικά αποδείχθηκε θηλιά στο λαιμό πολλών από αυτούς που την απόλαυσαν.
Το πολιτικοοικονομικό σύστημα περνάει τεράστια κρίση, όμως αυτό δεν είναι το χειρότερο που συμβαίνει στη χώρα αυτή. Η κρίση αξιών, με την έννοια των αρχών και των παραδοχών που δομούν ένα σύγχρονο κράτος και συνέχουν τη νεωτερική κοινωνία, η μετανάστευση των πολλά υποσχόμενων νέων και κυρίως η αδυναμία πλέον των περισσοτέρων να ονειρευτούν, είναι προβλήματα που προς το παρόν τουλάχιστον φαίνονται αξεπέραστα.
Το σύνολο του πολιτικού κόσμου, απαξιωμένο πλήρως λόγω της αποδεδειγμένης πια ανικανότητάς του και της ελεγχόμενης εγκληματικής ιδιοτέλειάς του, μοιάζει ανήμπορο να ανταποκριθεί. Με αντιπαραθέσεις επιπέδου «Γκόρτσου-Μαντά» και με τη ρητορική και τις μεθοδεύσεις επιπέδου «Μαυρογυαλούρου» (από τις γνωστές ελληνικές ταινίες) δεν προσεγγίζονται πια τα προβλήματα. Ακόμη και σοβαρές προσπάθειες ανάταξης αντιμετωπίζονται με δυσπιστία, η οποία μετατρέπεται σε ξέχειλη οργή όταν ο πολίτης, που ξέρει ότι δεν ήταν καλεσμένος στο τραπέζι αυτών που τα φάγανε, αντιμετωπίζει την αμετανόητη αλαζονεία, αμετροέπεια και προκλητικότητα των διαχειριστών του παρελθόντος.
Στη δημοκρατία όμως υπάρχει συνυπευθυνότητα, αφού ο πολίτης με την ψήφο του αναδεικνύει τους άρχοντές του. Αυτήν την ψήφο συχνά εξαργυρώνει ασκώντας αφόρητες πιέσεις στους εκλεκτούς του για να επιτύχει τις επιδιώξεις του, ανεξάρτητα με το πόσο μικρές ή μεγάλες και πόσο άδικες ή επιζήμιες είναι για το σύνολο. Έτσι με ευθύνη, καταμερισμένη σε ποσοστά, όλων και χωρίς να μπορεί κανείς να βρει την άκρη του νήματος κατάντησε το ρουσφέτι, η λαμογιά, το γλείψιμο, η λογική της ελάχιστης προσπάθειας κι η αναξιοκρατία να διαβρώσει, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, τη συνείδηση του πολίτη.
Σε αυτό το νοσηρό κλίμα δυστυχώς εντάσσεται κι ο συνδικαλισμός. Ως κίνημα εργαζομένων πολιτών που έχουν κοινά συμφέροντα και διεκδικήσεις θα μπορούσε, με μια ηγεσία- γέφυρα ανάμεσα στην εξουσία που συχνά αγνοεί την καθημερινή πραγματικότητα και τη βάση, να ελέγξει και να διαμορφώσει σε κάποιους τομείς άλλες συνθήκες. Αντίθετα, η έντονη κομματικοποίηση, η συχνά τυφλή προσήλωση στο συντεχνιακό κι όχι στο συλλογικό συμφέρον αλλά κι η προσωπική φιλοδοξία οδήγησαν πολλά από τα υψηλά ιστάμενα στελέχη να λειτουργούν τα ίδια με προοπτική εξουσίας και το συνδικαλισμό σε πλήρη ανυποληψία. Έτσι οι εργαζόμενοι δε συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις, αποδοκιμάζουν τους συνδικαλιστές και βυθίζονται ακόμη περισσότερο στη θλίψη και την απελπισία μη έχοντας από κάπου να κρατηθούν.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες η ηττοπάθεια, η παραίτηση, η απογοήτευση και η πλήρης τελικά παράδοση είναι η χειρότερη στάση ζωής. Πρέπει ο καθένας να κινητοποιηθεί, να αναλάβει το μερίδιο ευθύνης που του αναλογεί, να ενώσει τις δυνάμεις του με άλλους και να παλέψει για να βελτιώσει έστω και στο ελάχιστο την καθημερινότητά του. Η συσπείρωση υγιών δυνάμεων κι η δημιουργία της κοινωνίας των πολιτών, της οποίας τα μέλη δε θα συνδέονται με οικονομικές συμβάσεις μα με ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις και κοινό όραμα, φαίνεται να είναι η μόνη λύση. Η νέα αυτή δομή θα ξεβράσει τα σκουπίδια του παρελθόντος και θα αναδείξει νέες αρχές.
Μια τέτοια μικρή κοινωνία είναι κι ο Σύλλογος Μονίμων Υπαλλήλων της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης (Σ.Μ.Υ.Κ.Ο.Θ.). Το προεδρείο του συλλόγου αναδεικνύεται από ενιαίο ψηφοδέλτιο χωρίς παραταξιακές αντιπαραθέσεις, αφού τα προβλήματα στο χώρο της δουλειάς είναι κοινά και ,τουλάχιστον προς το παρόν, γκρίζο μόνο χρώμα μπορούν να έχουν. Ως πρωτοβάθμιο συνδικαλιστικό όργανο προτείνει ένα συνδικαλισμό διεκδικητικό κι ανυποχώρητο σε ότι αφορά τα δικαιώματα των μελών του, συμμετοχικό και μαχητικό στις κινητοποιήσεις αλλά ταυτόχρονα δημιουργικό και πολύπλευρα παρεμβατικό στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Αναδεικνύοντας τις ικανότητες, δίνοντας διέξοδο στις αναζητήσεις, αξιοποιώντας την εμπειρία, που κάθε εργαζόμενος στον πολιτισμό - από όποιο πόστο κι αν υπηρετεί - έχει, και προσφέροντας στο κοινό καλό πέρα από το στενό υπηρεσιακό καθήκον μπορεί ένα συνδικαλιστικό όργανο να αποκτήσει μια διαφορετική υπόσταση, να δυναμώσει τη φωνή του και να αποκτήσει ουσιαστικό έρεισμα. Ο κοινωνικός αυτοματισμός που έχει αναπτύξει το σύστημα, με τον παρεπόμενο κανιβαλισμό της μιας ομάδας εργαζομένων προς την άλλη, επιβάλλει την αναδιάταξη των δυνάμεων του συνδικαλισμού και τη δημιουργία προϋποθέσεων για συμπόρευση και κοινό αγώνα με άλλες κοινωνικές ομάδες σε ένα πλαίσιο εμπιστοσύνης, διαφάνειας και προσωπικής ανιδιοτέλειας. Ο δημόσιος υπάλληλος-συνδικαλιστής μπορεί να αποτελέσει μοχλό προόδου και δημιουργίας, να ανακτήσει την αξιοπιστία του και να πάψει να είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος. Η άκριτη ομογενοποίηση των ευσυνείδητων με τους επίορκους δεν αναστέλλεται με επικοινωνιακά μέσα αλλά με διαρκή δράση.
Με αυτό το πνεύμα, και σε αγαστή συνεργασία με το τότε προεδρείο της ΠΟΣΥΠΠΟ, το 2005 εκδόθηκε ένα εκπαιδευτικό DVD για τη συμφωνική μουσική. Παραγωγός ήταν η «Περίστυλον», ενώ την ευθύνη της οργάνωσης και της εκτέλεσης της παραγωγής είχε ο Σ.Μ.Υ.Κ.Ο.Θ. Ο «Οδηγός της Ορχήστρας για τους νέους» του Benjamin Britten, με αφηγητή το Σπύρο Παπαδόπουλο κι ο «Μόγλης», το γνωστό παραμύθι του Κίπλινγκ, με μουσική επένδυση του Miklos Rozsa κι animation του Νότη Καπόνη εκτελεσμένα από την Κ.Ο.Θ. υπό τη διεύθυνση του Christof Escher, είναι τα δυο έργα που βοηθούν το θεατή να προσεγγίσει τη συμφωνική ορχήστρα.
Με βάση την παραγωγή αυτή και τη συνδρομή ειδικών επιστημόνων ο Σ.Μ.Υ.Κ.Ο.Θ. εκπόνησε το 2009 το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Μέλπω». Απευθύνεται σε παιδιά των τριών τάξεων του γυμνασίου. Προβλέπεται η υλοποίησή του κατά τις ορισμένες από το αναλυτικό πρόγραμμα ώρες του μαθήματος της μουσικής κι έχει διάρκεια δέκα διδακτικών εβδομάδων. Με τη χρήση πρωτότυπων οπτικοακουστικών μέσων που θα παραχθούν για το σκοπό αυτό, την αξιοποίηση της τελευταίου τύπου τεχνολογίας και τη φυσική παρουσία των μουσικών της Κ.Ο.Θ., με μικρά οργανικά σύνολα στα σχολεία, οι μαθητές θα γνωρίσουν τα μουσικά όργανα, τη δομή και τον τρόπο λειτουργίας μιας ορχήστρας και θα εξοικειωθούν με μέρος του ρεπερτορίου της. Ο κύκλος των μαθημάτων θα κλείνει με συναυλίες-πολυθεάματα, διάρκειας μιας ώρας, κατά τις οποίες η μουσική θα συνεργάζεται με άλλες σύγχρονες τέχνες όπως το 3D animation, τη video art και την ολογραφία προσφέροντας μια ξεχωριστή εμπειρία. Η υλοποίηση του προγράμματος αυτού, που χαρακτηρίστηκε από τους ειδικούς ως τομή για την ελληνική εκπαίδευση, εκκρεμεί λόγω της δυσμενούς οικονομικής κατάστασης.
Το Σεπτέμβριο του 2010 ο Σ.Μ.Υ.Κ.Ο.Θ. και το ΚΕΘΕΑ Ιθάκη διοργάνωσαν το πρώτο Φεστιβάλ ανοικτής έκφρασης και δημιουργίας με τίτλο «ΚΟΘ underground» στον πολυχώρο πολιτισμού της Θεσσαλονίκης Block 33. Δύο δυναμικοί φορείς ένωσαν τις δυνάμεις τους με κοινό κώδικα την τέχνη κι έδωσαν τη δυνατότητα στα μέλη τους να παρουσιάσουν την αθέατη πλευρά της δημιουργικότητάς τους. Κύριος στόχος αυτής της διοργάνωσης ήταν η γνωριμία, η σύμπραξη κι η επικοινωνία όσο γίνεται περισσότερων καλλιτεχνών της Θεσσαλονίκης, κι όχι μόνο, ενώ όραμα των διοργανωτών είναι η δημιουργία μιας «πλατφόρμας» που θα δίνει την ευκαιρία να παρουσιάσουν τη δουλειά τους άνθρωποι οι οποίοι πιθανόν δεν έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν. Στο πρώτο αυτό κάλεσμα ανταποκρίθηκαν με ιδιαίτερη θέρμη το Φωτογραφικό Κέντρο Θεσσαλονίκης, η ομάδα Playback Theatre “Ting”, τα «Παιδιά σε δράση», οι «Βike Respect» και διάφοροι μεμονωμένοι καλλιτέχνες.
Κατά το διήμερο των εκδηλώσεων δεκαέξι σύνολα από μουσικούς της Κ.Ο.Θ. κι η μουσική ομάδα της Ιθάκης συνεργάστηκαν με χορευτές, ηθοποιούς, video artists και εικαστικούς. Έπαιξαν ροκ, ποπ, τζαζ, τάνγκο, αρχαία και σύγχρονη ελληνική μουσική, μουσική δωματίου, αυτοσχεδίασαν και παρουσίασαν πρωτότυπα έργα ειδικά γραμμένα για το φεστιβάλ. Οργανώθηκαν επίσης εκθέσεις φωτογραφίας, αφίσας, εικαστικών και κατασκευών από δημιουργούς μουσικούς της Κ.Ο.Θ, τις δημιουργικές ομάδες της Ιθάκης κι άλλους συμμετέχοντες καλλιτέχνες. Κουκλοθέατρο, αφήγηση παραμυθιού και τσίρκο του δρόμου ενθουσίασαν τους μικρούς φίλους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η ανοικτή συζήτηση με θέμα «Τέχνη κι απεξάρτηση», ενώ το Φεστιβάλ έκλεισε ο Κωνσταντίνος Βήτα σε dj set.
Αξίζει να σημειωθεί ότι όλοι οι καλλιτέχνες κι οι τεχνικοί σύμβουλοι συμμετείχαν αφιλοκερδώς κι ότι η είσοδος ήταν ελεύθερη. Η ανταπόκριση του κοινού ήταν ανέλπιστη! Ο χώρος κατακλύστηκε και τις δύο ημέρες από ανθρώπους που έλαβαν το μήνυμα των διοργανωτών, χάρηκαν αυτή τη γιορτή των τεχνών κι έδωσαν ραντεβού για του χρόνου, για το δεύτερο Φεστιβάλ.
Λίγες ημέρες αργότερα, τον Οκτώβριο του 2010, εγκαινιάστηκε η συνεργασία του Σ.Μ.Υ.Κ.Ο.Θ και με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Η σκέψη του Δ.Σ. του συλλόγου να ανοίξει συζήτηση στην πόλη με θέμα «Τέχνη και Πολιτική», με υποενότητα «Μουσική και Πολιτική», προβάλλει πιο επίκαιρη από ποτέ. Η τέχνη είναι μια καθαρά πολιτική ανθρώπινη δραστηριότητα λόγω των επιρροών που δέχεται και ασκεί, ενώ όχι σπάνια αποτέλεσε μέσο επιβολής εξουσίας αλλά κι αντίστασης σε αυτή. Ο πολιτισμός γενικότερα μπορεί να δώσει λύσεις κι διέξοδο στα αδιέξοδα που βιώνει ο σύγχρονος άνθρωπος. Υπό την αιγίδα της πρυτανείας και με συνδιοργανωτές το Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Α.Π.Θ και το Σ.Μ.Υ.Κ.Ο.Θ. διοργανώθηκε στην αίθουσα δοκιμών της Κ.Ο.Θ το πρώτο διήμερο με διαλέξεις, συζητήσεις και μουσικές εκδηλώσεις με θέμα «Μουσική κι επανάσταση». Εισηγητές ήταν διαπρεπείς ξένοι επιστήμονες και καλλιτέχνες ενώ ξεχωριστό ενδιαφέρον για το κοινό είχε η παρουσίαση του Θέρεμιν (Theremin), του πρώτου ηλεκτρονικού οργάνου που κατασκευάστηκε στη Σοβιετική Ένωση το 1928. Το αυξημένο ενδιαφέρον του κοινού ενθαρρύνει τη διοργάνωση επόμενων συναντήσεων, ενώ σχεδιάζονται κι άλλες δράσεις στο πλαίσιο του κύκλου αυτού.
Οι μουσικοί της Κ.Ο.Θ., όπως βέβαια και της Κ.Ο.Α. και της Ε.Λ.Σ., είναι καλλιτέχνες – δημόσιοι υπάλληλοι και πολίτες αυτής της χώρας. Έχουν υψηλή εξειδίκευση, μετά από πολυετείς σπουδές, και ξεχωριστές δεξιότητες. Η σταθερή εργασιακή τους σχέση με το δημόσιο αποκτήθηκε μετά από εξαντλητικές εξετάσεις και τους εξασφαλίζει τη στοιχειώδη ηρεμία για να παράγουν το έργο τους και να παρεμβαίνουν ουσιαστικά στο πολιτιστικό, και όχι μόνο, γίγνεσθαι της χώρας. Τη σχέση αυτή τιμούν οι εργαζόμενοι κάτω από συχνά δύσκολες συνθήκες και με όραμα να καθιερώσουν τα σύνολα στα οποία υπηρετούν στις συνειδήσεις των συμπολιτών τους αλλά και στο διεθνές στερέωμα. Οι μουσικοί των ορχηστρών είναι ίσως οι μοναδικοί δημόσιοι λειτουργοί που συνδράμουν το κράτος με μέρος του εισοδήματός τους αφού, πέρα από τη διαρκή επιμόρφωση που η φύση της δουλειάς απαιτεί, επιβαρύνονται και με την αγορά και τη συντήρηση των πανάκριβων οργάνων που χρησιμοποιούν για την εκτέλεση του καθήκοντός τους.
Όπως όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι μουσικοί υπέστησαν τις βάναυσες μειώσεις, που οι ξενόφερτοι σωτήρες επέβαλαν κι οι ντόπιοι κρατούντες αβασάνιστα υιοθέτησαν, αλλά και τη λοιδορία και τον εξευτελισμό από μέσα ενημέρωσης και πολιτικούς. Οι κύριοι υπαίτιοι και τα μισθωμένα τσιράκια τους, γυρεύοντας εξιλέωση από την εξαγριωμένη για την πλήρη αποτυχία τους κοινωνία, διαπόμπευσαν στην ουσία έναν ολόκληρο κλάδο χιλιάδων ανθρώπων, σα να ήταν αυτός η αιτία για όλα τα δεινά. Οι μουσικοί συνεχίζουν όμως αταλάντευτοι το έργο τους, χωρίς καμιά έκπτωση στην ποιότητα της δουλειάς τους και με πλήρη επίγνωση της ευθύνης του καλλιτέχνη σε μια κοινωνία που ραγδαία μετασχηματίζεται. Τα μέλη του Σ.Μ.Υ.Κ.Ο.Θ. οραματίζονται ένα καλύτερο αύριο κι απαιτούν από την πολιτεία τα μέσα για να το υλοποιήσουν.